Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe
konserwacja, renowacja, digitalizacja zabytkowych cerkwi

W ramach projektu wykonano:

• remont dachu
• remont elewacji
• remont ścian wewnętrznych i posadzek
• remont stolarki
• izolacja ścian fundamentowych

Wideo

Przed i po

Galeria zdjęć

O parafii

Pierwsza tutejsza cerkiew prawosławna powstała przed 1539r. Dopiero w 1620r. prawosławni mieszkańcy Kobylan przyjmują unię, będą do tego zmuszani siłą. Zaś w 1875r., na skutek powrotu unitów na łono Kościoła Prawosławnego, cerkiew Opieki Matki Bożej w Kobylanach, ponownie staje się świątynią prawosławną; w 1875r. powstaje także, sąsiadujący bezpośrednio ze świątynią, cmentarz. Dziesięć lat później, w 1886r., cerkiew zostaje odnowiona przez miejscowych parafian, ale już trzy lata później, w 1890r. w miejsce drewnianej, wzniesiona jest nowa, murowana, służąca do dziś cerkiew.

W 1915r., na skutek bieżeństwa, cerkiew Opieki Matki Bożej w Kobylanach zostaje opuszczona, zaś w czasie wojny polsko-bolszewickiej lat 1919-1920 oddział wojsk radzieckich urządza w niej stajnię. Mimo to w 1919r. cerkiew jest zarejestrowana jako siedziba parafii, jedna z trzech czynnych świątyń prawosławnych w powiecie bialskim. W 1921r. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczpospolitej potwierdza prawo funkcjonowania cerkwi w Kobylanach, jak również jej filii w Horbowie. Regularne nabożeństwa w świątyni odbywają się od 1924r.

W II poł. lat 20. minionego stulecia kobylańska cerkiew staje się przedmiotem sporu pomiędzy społecznością prawosławną a szalejącą na Południowym Podlasiu ideą wprowadzenia tzw. Neounii. Jednak mimo silnego zaangażowania się w te działania Kościoła rzymskokatolickiego, jak też polskich władz sanacyjnych, cerkiew w Kobylanach pozostaje przy Prawosławiu. W obronie przed neounią, prawosławny Metropolita warszawski i całej Polski Dionizy osobiście odwiedza Kobylany w czerwcu 1927r., a towarzyszący mu kaznodzieja wygłasza płomienną homilię, surowo krytykując politykę wyznaniową państwa, postawę hierarchii katolickiej wobec prawosławia i samą neounię. Mimo to, proboszcz parafii w Kobylanach przechodzi do Kościoła neounickiego. Ministerstwo jednak odmawia zarejestrowania nowego administratora placówki prawosławnej; cerkiew formalnie nadal pozostaje we władaniu Kościoła prawosławnego. W tej sytuacji metropolita Dionizy kieruje do Kobylan mnicha Nifonta (Niedźwiedzia) z monasteru w Jabłecznej, a gdy i jego lokalne władze nie uznają, hieromnicha Pankracego z Ławry Poczajowskiej (Ukraina). Ostatecznie, jeszcze w 1927r. parafii w Kobylanach nie udaje się „zdobyć” etatowego duchownego.

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Kobylanach w czasie akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych w Polsce w latach 1919-1939 daje „schronienie” innym dramatycznie doświadczonym obiektom tego okresu. W 1938r., po zburzeniu ponad stu świątyń prawosławnych na ziemi chełmskiej, do cerkwi w Kobylanach przewożona jest część wyposażenia z rozebranych obiektów sakralnych (na przykład w Kijowcu czy Kostomłotach), tj. zabytkowe XIX-wieczne wyposażenie, w tym dwurzędowy ikonostas czy wykonane dla cerkwi w Kobylanach ikony. W sąsiedztwie świątyni znajdują się też dwa drewniane krzyże oraz krzyż metalowy strącony z wieży budynku w czasie działań bitewnych I wojny światowej.

Cerkiew w Kobylanach pozostaje nieprzerwanie czynna w czasie II wojny światowej oraz w latach powojennych. Obiekt był remontowany w latach 80. XX w. (wtedy dokonano także renowacji ikonostasu), a następnie na początku XXI w. – 2014r., kiedy diecezja lubelsko-chełmska uzyskała dotację na kolejny remont.

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Kobylanach reprezentuje styl neoruski: jest trójdzielna, z nawą główną wzniesioną na planie kwadratu i nakrytą czteropołaciowym dachem, zwieńczonym pojedynczą cebulastą kopułą. Przedsionek, zbudowany na planie prostokąta, wieńczy dzwonnica z hełmem w formie namiotowego dachu, wykończonego kopułką o tym samym kształcie. Przestrzeń ołtarza zamknięta jest poligonalnie.

Cerkiew w Kobylanach należy do grupy 11 świątyń, które w latach 80. i 90. XIX w. dla parafii Diecezji chełmskiej zaprojektował Wiktor Syczugow. Najbliższa, pod względem formy, cerkwi w Kobylanach była świątynia na Tarnawce k. Tomaszowa Lubelskiego (obecnie kościół katolicki pw. Nawiedzenia NMP). Przy czym obie cerkwie, na tle pozostałych projektów rosyjskiego architekta, wyróżnia wyraźnie zarysowany monumentalizm: większe rozmiary dzwonnicy, przedsionka oraz niemal kwadratowa nawa. Dla podkreślenia monumentalizmu świątyni, architekt wprowadził plastyczne boniowanie pola cokołu oraz ozdobne gzymsy.